Zinaida Kiriyenko – ‘nàng thơ vĩnh cửu’ của điện ảnh Nga

Theo trang Ria, nghệ sĩ gạo cội qua đời ở tuổi 88 hôm 12/2 vì đột quỵ. Trước đó, bà được đưa vào viện điều trị Covid-19. Sự ra đi của diễn viên để lại khoảng trống lớn trong lòng người hâm mộ. Trong bức thư chia buồn với gia đình, ông Sergei Sobyanin – Thị trưởng Moskva – viết: “Zinaida Kiriyenko – diễn viên có vẻ đẹp, sự quyến rũ tuyệt vời, người đã viết nên những trang tươi sáng, chạm đến trái tim khán giả trong biên niên sử nghệ thuật nước Nga – đã qua đời. Zinaida từng mang đến cho khán giả hàng loạt hình ảnh nữ chính trữ tình khó quên. Những bộ phim tuyệt vời có sự góp mặt của bà là niềm tự hào của điện ảnh nước nhà”.

Thủ tướng Nga Mishustin nói: “Zinaida là tấm gương về sự tận tuỵ với nghề. Bà đã kết hợp một cách tự nhiên năng khiếu diễn xuất độc đáo, vẻ đẹp và sự quyến rũ hiếm có, gu thẩm mỹ tinh tế. Bà biết cách tạo ra bầu không khí đặc biệt trong khung hình và trên sân khấu, truyền tải một cách đơn giản, chính xác đến kinh ngạc tính cách, cảm xúc và trải nghiệm của các nhân vật anh hùng mà mình đóng, bà luôn lan tỏa tình yêu thương”. Ông đặc biệt ca ngợi vai diễn của minh tinh trong các phim Sông Đông êm đềm, Số phận một con người, Cossacks và Tình yêu trần thế, được đưa vào quỹ vàng của điện ảnh Nga.

Không chỉ nổi tiếng trên quê hương, tên tuổi bà phổ biến ở các quốc gia Đông Âu và nhiều nước khác, trong đó có Việt Nam. Trong bức thư chia buồn, ông Alexander Lukashenko – Tổng thống Belarus – viết: “Một nữ diễn viên sáng giá và tài năng đã đi xa. Những vai diễn phi thường và chân thành của bà đã khiến khán giả thích thú, say mê bởi chiều sâu và sức mạnh của nhân vật. Ký ức tươi đẹp và bà sẽ tồn tại vĩnh cửu trong trái tim mỗi chúng ta”.

Zinaida Kiriyenko để lại sự nghiệp rực rỡ qua hơn 30 năm cống hiến, đóng hơn 50 vai diễn điện ảnh và truyền hình. Sinh năm 1933 trong một gia đình khá giả, Zinaida từng được mẹ kỳ vọng trở thành nghệ sĩ nổi tiếng. Mẹ bà lúc ấy định đặt tên con là Aida để vinh danh nữ anh hùng trong vở opera của Verdi. Tuy nhiên, cha của bà không thích cái tên này, ông tự đăng ký khai sinh, lấy tên con là Zinaida.

 

 

Zinaida Kirienko trong phim ‘Sông Đông êm đềm’

Minh tinh từng thi trượt Viện Điện ảnh Quốc gia, được đạo diễn Sergei Gerasimov khuyên ứng tuyển lại vào năm sau. Thời sinh viên, bà được thầy giáo, cũng chính là Sergei Gerasimov chọn đóng phim ngắn Hy vọng. Sau phim này, đạo diễn cho rằng Zinaida Kiriyenko là diễn viên lý tưởng thể hiện hình tượng Natalia trong Sông Đông êm đềm nên tiếp tục chọn bà.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Văn học Phạm Gia Lâm, nhân vật Natalia nằm trong câu chuyện tam giác tình yêu của tiểu thuyết sử thi Sông Đông êm đềm, gắn với chủ đề tình yêu và trách nhiệm. Khi được gia đình gả cho Grigori, cô đã yêu chàng ngay từ cái nhìn đầu tiên. Về nhà chồng, cô làm trọn nghĩa vụ một người mẹ, người vợ, thủy chung với Grigogi dù biết chàng ngoại tình.

Ông Phạm Gia Lâm nói: “Cái tài của Sholokhov là cho thấy sự thất bại của Natalia trong việc tìm chỗ đứng trong trái tim Grigogi, dù cô không hề thua kém tình địch. Nhà văn xây dựng hai phụ nữ đẹp, vẻ đẹp bi kịch trong thời đại bão tố của chiến tranh, khi những sự kiện, biến cố làm lung lay nền tảng đạo đức, chính trị của xã hội. Diễn viên Zinaida Kiriyenko, đóng vai Natalia, không có vóc dáng đầy đặn như Yelina Bystritskaya (vai tình địch Aksinya). Đạo diễn chú trọng khắc họa vẻ đẹp nội tâm nhân vật, tất cả thể hiện qua khuôn mặt, ánh mắt luôn chất chứa nỗi buồn sâu thẳm. Đặc biệt, nhân vật thường diện trang phục màu trắng, thể hiện tâm hồn giản dị, trong sáng”.

Phó Vụ trưởng Bộ Y tế Vũ Mạnh Cường – người từng có thời gian du học tại Nga – nhận xét: “Nghệ sĩ đã thể hiện sinh động biểu tượng phụ nữ Cossack xinh đẹp, chịu thương chịu khó, hết lòng vì gia đình song bất hạnh trong tình yêu và gánh chịu quá nhiều đau thương do chiến tranh. Sau này, nhiều nhà làm phim đã thực hiện những phiên bản Sông Đông êm đềm khác nhau nhưng hình tượng Natalia của Kiriyenko vẫn in đậm trong lòng khán giả”.

 

 

Zinaida Kirienko trong phim ‘Số phận một con người’

Tác phẩm nổi tiếng khác Zinaida Kiriyenko tham gia là Số phận một con người (1959). Bà đóng vai cô gái Irina mồ côi, vợ anh công nhân Sokolov, chàng trai tứ cố vô thân sau cuộc Nội chiến Nga (1917-1922). Họ quây quần đầm ấm bên các con nhưng chẳng bao lâu sau, chiến tranh lại đến, cướp đi mạng sống Irina và những đứa trẻ. Xuất hiện không nhiều nhưng Zinaida Kiriyenko diễn tự nhiên vai người vợ tần tảo, thuần phác, một lòng yêu thương chồng, con, bất chấp cuộc sống còn nhiều khó khăn.

Với bộ phim Tình yêu trần thế (1975), chuyển thể từ tiểu thuyết Peter Proskurin, Zinaida Kiriyenko tiếp tục thể hiện thành công hình ảnh phụ nữ mạnh mẽ, cô đơn trong đau khổ. Bà đóng Efrosinya Deryugina, vợ chủ một trang trại, có chồng phải lòng một phụ nữ trẻ trong làng. Ngoài ra, bà còn được đánh giá cao với một số phim khác như Two Captains, Pisma k Elze…

Thường nhập vai những phụ nữ đau khổ vì tình nhưng ngoài đời, Zinaida Kiriyenko tận hưởng cuộc sống hạnh phúc bên người chồng là nhà kinh tế học Valery Tarasevsky (mất năm 2003), có hai con với ông. Những năm cuối đời, bà giữ tinh thần lạc quan, thường xuất hiện trên truyền hình, kể về một thời điện ảnh Nga, những người đồng nghiệp đã khuất.

Zinaida Kiriyenko là gương mặt quen thuộc với nhiều khán giả Việt Nam thập niên 1950, 1960. Bà từng sang Việt Nam dự lễ khánh thành Hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải, năm 1959, được Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt nghệ danh Zina Hồng. Nghệ sĩ Trà Giang, Ngọc Lan kể thời ấy, bà là thần tượng của Lớp diễn viên Điện ảnh khóa 1. Riêng nghệ sĩ Ngọc Lan có nhiều kỷ niệm với minh tinh Nga, duy trì tình bạn kéo dài 60 năm,bất chấp cách biệt ngôn ngữ, địa lý. Mối duyên của họ bắt đầu từ năm 1961, khi Ngọc Lan dự Liên hoan phim quốc tế Moskva, còn Kiriyenko được cử đón tiếp, hướng dẫn đoàn.

Trong ấn tượng của Ngọc Lan, Kiriyenko hồn hậu, thân thiện. Bà mời Ngọc Lan về ngủ qua đêm tại căn nhà tập thể nhỏ, chỉ đủ kê một bộ bàn ghế, một chiếc giường. Năm 2016, Ngọc Lan cùng chồng là họa sĩ Ngô Mạnh Lân sang Nga thăm bạn cũ. Nghe tin, bà Kiriyenko thức cả đêm làm bánh để tiếp đón. Cuối năm ấy, nữ nghệ sĩ sang Việt Nam dự Liên hoan phim Quốc tế Hà Nội, được Ngọc Lan dẫn đi thăm phố cổ, may áo dài. Nghe tin bạn mất, Ngọc Lan nhờ Đại sứ quán Việt Nam ở Nga gửi vòng hoa, thiệp chia buồn. “Kiriyenko đã đi xa, nhưng ký ức về bà, một diễn viên đẹp, tài năng, ấm áp, sẽ mãi mãi ở lại”, Ngọc Lan nói.

Hà Thu (theo Ria, Rg)